Cuối tháng 5/2025, Tập đoàn Sơn Hải – một trong những nhà thầu hạ tầng uy tín hàng đầu cả nước – đã gửi văn bản kiến nghị đến Ban Quản lý Dự án đầu tư xây dựng tỉnh Bình Phước (nay thuộc thẩm quyền tỉnh Đồng Nai) sau khi bị loại khỏi gói thầu xây dựng dự án cao tốc TP. HCM – Thủ Dầu Một – Chơn Thành, đoạn qua tỉnh Đồng Nai (trước đây thuộc Bình Phước) có giá trị hơn 1.500 tỷ đồng.
Theo công bố ngày 22/5/2025, liên danh HCM–TDM–CT trúng thầu với giá hơn 866 tỷ đồng. Trong khi đó, Sơn Hải đưa ra mức giá thấp nhất, khoảng 732,3 tỷ đồng, tiết kiệm gần 148 tỷ đồng cho ngân sách và một số nhà thầu khác đưa ra giá thấp nhưng vẫn bị loại với lý do “không đáp ứng yêu cầu kỹ thuật”.
Sự việc nhanh chóng thu hút sự quan tâm của dư luận, đặt ra nhiều câu hỏi về tính minh bạch, công bằng trong quá trình lựa chọn nhà thầu.
Ảnh: Phối cảnh cao tốc TPHCM – Thủ Dầu Một – Chơn Thành (Ảnh: CĐT)
Kiểm tra, rà soát từ cơ quan quản lý Nhà nước
Trước đơn thư kiến nghị, Bộ Tài chính đã tiến hành kiểm tra toàn bộ quy trình đấu thầu. Báo cáo gửi Chính phủ ghi nhận:
1. Về tổng thể, quy trình cơ bản tuân thủ quy định pháp luật.
2. Tuy nhiên, tiêu chí đánh giá chưa thật sự rõ ràng, đặc biệt là yêu cầu về mô hình thông tin công trình (BIM) và hồ sơ kỹ thuật.
Bộ Tài chính kiến nghị UBND tỉnh Đồng Nai xem xét lại, và nếu phát hiện sai phạm, có thể không công nhận kết quả lựa chọn nhà thầu theo Điều 18 Luật Đấu thầu 2023 (có hiệu lực từ 01/7/2025).
Sau đó, UBND tỉnh Đồng Nai rà soát vẫn giữ nguyên kết quả: Tập đoàn Sơn Hải cùng một số nhà thầu khác bị loại do hồ sơ không đáp ứng yêu cầu pháp lý và kỹ thuật. Tỉnh khẳng định quá trình chấm thầu đúng luật.
Chỉ đạo của Chính phủ
Ngày 06/9/2025, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà có chỉ đạo quan trọng:
1. Giao UBND tỉnh Đồng Nai và Bộ Tài chính chịu trách nhiệm toàn diện về kết quả đấu thầu cũng như quy trình kiểm tra.
2. Yêu cầu bảo đảm công khai, minh bạch, đúng thẩm quyền, tuyệt đối tránh tiêu cực, tham nhũng, lãng phí.
3. Nhấn mạnh mọi kết quả lựa chọn nhà thầu phải dựa trên tiêu chí khách quan, đúng luật, nhằm triển khai dự án đúng tiến độ và chất lượng.
Đây được coi là thông điệp mạnh mẽ của Chính phủ trong việc siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong quản lý đấu thầu.
Khung pháp lý hiện hành Luật Đấu thầu 2023, quy định:
• Điều 18: Cơ quan có thẩm quyền có thể hủy bỏ hoặc không công nhận kết quả lựa chọn nhà thầu nếu phát hiện vi phạm hoặc không có nhà thầu đáp ứng yêu cầu.
• Nguyên tắc minh bạch: Mọi tiêu chí trong hồ sơ mời thầu phải rõ ràng, thống nhất, tránh diễn giải tùy tiện.
• Khuyến khích áp dụng BIM: Đây là xu hướng hiện đại trong quản lý xây dựng, song việc đưa vào tiêu chí mời thầu cần minh bạch, có căn cứ pháp lý đầy đủ.
Khung pháp lý này tạo điều kiện cho việc xử lý nghiêm sai phạm nhưng đồng thời đòi hỏi cơ quan quản lý phải có trách nhiệm giải trình cao.
Ý kiến chuyên gia pháp luật đấu thầu
Theo ý kiến của các chuyên gia pháp luật từ Hội Luật gia Việt Nam: “Luật Đấu thầu 2023 đã có bước tiến quan trọng với quy định cho phép hủy kết quả nếu phát hiện vi phạm. Tuy nhiên, hiệu quả của luật phụ thuộc vào sự tuân thủ nghiêm túc của cơ quan quản lý. Không thể để tình trạng ‘tiêu chí mời một đằng, đánh giá một nẻo’ gây thiệt hại cho doanh nghiệp và ngân sách.” Việc áp dụng BIM cần có lộ trình, quy chuẩn rõ ràng, nếu không sẽ trở thành rào cản không cần thiết cho nhà thầu.
Kết luận từ góc độ pháp luật đấu thầu
Vụ việc Tập đoàn Sơn Hải trượt thầu không chỉ là một tranh chấp thương mại, mà còn là “phép thử” cho Luật Đấu thầu 2023. Qua đó có thể rút ra:
1. Tiêu chí đấu thầu phải minh bạch, ổn định và có căn cứ pháp lý rõ ràng.
2. Cơ chế giám sát và trách nhiệm giải trình của cơ quan quản lý là yếu tố quyết định để bảo đảm niềm tin xã hội.
3. Vai trò chỉ đạo của Chính phủ có ý nghĩa quan trọng trong việc giữ vững kỷ cương pháp luật.
Từ các vụ việc trong quá khứ đến hiện tại, thông điệp chung vẫn không thay đổi: đấu thầu công phải minh bạch, công bằng, chống tiêu cực, vì lợi ích chung của Nhà nước và nhân dân. Một số khuyến nghị cụ thể:
• Minh bạch hóa tiêu chí kỹ thuật: Áp dụng BIM hoặc công nghệ mới, cần quy định lộ trình, công khai cơ sở pháp lý và năng lực yêu cầu.
• Tăng cường giám sát cộng đồng và xã hội nghề nghiệp: Hiệp hội doanh nghiệp, báo chí cần tham gia giám sát quá trình đấu thầu.
• Trách nhiệm giải trình của cơ quan quản lý: Khi có khiếu nại, cần công bố thông tin rõ ràng, tránh “bức xúc” như trong vụ Sơn Hải.
• Áp dụng Luật Đấu thầu 2023 triệt để: Không chỉ là công cụ pháp lý, mà là tiêu chuẩn trong quản trị công.
Chú thích pháp lý
1. Luật Đấu thầu 2023, Quốc hội khóa XV, thông qua ngày 23/06/2023, có hiệu lực từ 01/01/2025.
2. Điều 18 Luật Đấu thầu 2023: Quy định về hủy kết quả lựa chọn nhà thầu trong trường hợp phát hiện sai phạm.
3. Nghị định 24/2024/NĐ-CP ngày 31/03/2024 của Chính phủ: Quy định chi tiết một số điều của Luật Đấu thầu về lựa chọn nhà thầu.
4. Điều 10, Điều 11 Luật Đấu thầu 2023: Nguyên tắc cạnh tranh, công khai, minh bạch trong đấu thầu.
5. Chỉ đạo của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà: Văn bản số 6816/VPCP-CN ngày 20/08/2025 của Văn phòng Chính phủ, truyền đạt ý kiến chỉ đạo về kiến nghị của Tập đoàn Sơn Hải.
